Technologische snufjes verrijking voor blinden en slechtzienden

Zorg voor blinden en slechtzienden is mensenwerk. Toch worden steeds vaker technologische snufjes ingezet om deze zorg te ondersteunen of te verbeteren. Niet omdat ze fancy zijn of om mee te pronken. “We zetten technologie in als hulpmiddel bij de dagelijkse zorg voor bewoners”, zegt Ingeborg Jacobs van de werkgroep sociale technologie bij Visio De Blauwe Kamer in Breda. Daar zijn de zeehond, het houten ei en de beleefzuil inmiddels dagelijkse kost.

door Corné Verschuren 

Kitty Engelen woont op het terrein van De Blauwe Kamer in Breda. Ze beweegt zich voort in een rolstoel. Als het bijna lunchtijd is wordt ze door een begeleidster met haar rolstoel naar het keukengedeelte van de dagopvang gebracht. Op het aanrecht staat een blender die gevuld wordt met delen van Kitty’s meegebrachte besmeerde boterhammen. Over het geheel gaat nog een scheut melk. Het deksel gaat op de blender. Op het plateau van Kitty’s rolstoel ligt inmiddels een groene knop die op afstand met de blender is verbonden. Kitty drukt met haar linkerhand op de knop en nóg een keer. In korte tijd zijn de boterhammen vermalen tot een romige pap. Kitty tovert een brede glimlach op haar gezicht. “Om mijn eten te kunnen doorslikken moet het eerst gemalen worden”, legt ze uit. “Ik vind dat fijn om zelf te doen. Vroeger deden de begeleiders het voor mij. Het gaat hartstikke goed. Binnenkort krijg ik zo’n machine op de woongroep, dan kan ik ook thuis mijn eten fijnmalen.”

De werkgroep sociale technologie bestaat pas twee jaar, vertelt Ingeborg. “In het verleden werden er in de zorg technische hulpmiddelen aangeschaft, vooral omdat het leuk was. Het werd enthousiast opgepakt, maar na een half jaar stond het leuke apparaat ergens in een hoekje te verpieteren.” De werkgroep wil dat in de toekomst technologie gerichter wordt ingezet en aangeschaft. “Vooraf moet worden nagedacht wat de meerwaarde is voor een of meerdere bewoners. Wat is de hulpvraag van de cliënt? Hoe kunnen we die het beste ondersteunen?”

Om medewerkers en bewoners van De Blauwe Kamer te laten kennismaken met al aanwezige technologische producten, rouleren binnen de woongroepen inspiratieboxen. “Een pratend horloge of spraakgestuurde telefoon zijn al ingeburgerd in de wereld van blinden en slechtzienden. In de box zit een technologisch hulpmiddel om uit te proberen en te kijken bij welke bewoner het zou kunnen passen.”

Een van de voorwerpen in de box is een Crdl (Cradle). Die heeft de vorm van een houten ei. Het apparaat vertaalt aanraking in geluid. Een bewoner en een begeleider of medebewoner leggen ieder een hand op de eivormige Crdl. Zodra er lichamelijk contact is tussen beiden klinkt er een geluid uit het ‘ei’, bijvoorbeeld bij het aantikken van een hand of wrijven over de wang. Bij elke aanraking is een ander geluid te horen. “De Crdl is ook bedoeld voor bewoners van lager niveau die moeite hebben om contact met anderen te leggen. Bijvoorbeeld bij de een-op-eenbegeleiding of met een hele groep”, beschrijft Ingeborg. Het geluid zorgt bij de bewoner steeds voor een blik van herkenning of een glimlach. “Onze bewoners zijn ingesteld op geluiden. Ze reageren telkens enthousiast of verrast en dat stimuleert om het nog eens te doen.” De hulpvraag van een bewoner moet centraal staan bij de zoektocht naar een passend technisch hulpmiddel. “Dat kan de dagelijkse levensbehoeften betreffen, de vrijetijds- of dagbesteding, meer bewegen of het gedrag, bijvoorbeeld als een bewoner onrustig is.”

In die situaties wordt op De Blauwe Kamer gebruikgemaakt van een Inmu (muziekkussen) of Paro (een zeehond’). “Pakt een bewoner het muziekkussen op dan is er rustgevende muziek te horen. Heeft een bewoner moeite om in slaap te komen dan kan hij zijn hand in het kussen stoppen. Je ziet ze smelten.” Een alternatief is de Paro ofwel de zeehond. “Die reageert via sensoren op aanraking en gaat zelf ook bewegen, geluiden maken en knuffelen. Het is een maatje voor de bewoner.”

Over het algemeen bewegen onze bewoners te weinig, stelt Ingeborg vast. “Op sommige groepen staat een hometrainer, maar doelloos fietsen is ook niet alles.” Via studenten van Avans Hogeschool in Breda raakte Visio geïnspireerd door een zogenaamde labyrintfiets. “Voor onze verstandelijk en visueel beperkte bewoners zochten we een uitdagende aanpassing. Samen met RetroSent ontwikkelden we een beleefzuil. Voor de hometrainer of loopband wordt in de zuil bijvoorbeeld een stadswandeling door Breda gespeeld. Tijdens de wandeling komt uit de zuil een frisse bries of de geur van appeltaart. Dat stimuleert het bewegen.”

Ook zorgmedewerkers hebben profijt van technologische ontwikkelingen in de zorg. Zo is een luier met sensor al in de testfase. “Heeft een bewoner zijn behoefte gedaan, dan geeft de sensor een signaal op de telefoon van de begeleider.” Knappe koppen testen ook een slimme meekijk-bril. “Een gedragswetenschapper kan in een andere ruimte meekijken bij de begeleiding van een cliënt of een begeleider kijkt mee bij een leerling.”

Ingeborg heeft geen technische achtergrond maar wel grote interesse in de mogelijkheden die technologie biedt. “Het is een verrijking voor de bewoner en de begeleiding. Bewoners worden zelfredzamer en zijn niet alleen afhankelijk van een begeleider. Het vergroot hun mogelijkheden. We moeten zorgen dat zorgtechnologie onderdeel van het leven van een bewoner wordt en blijft.”