Blefarospasme

Bij blefarospasme worden de ogen dichtgeknepen als gevolg van het onwillekeurig samentrekken van de oogkringspier. Dat kan heel wat gevolgen hebben en zelfs tot blindheid leiden.  We spraken er over met dr. Dion Paridaens, sinds 1996 verbonden als oogarts aan de afdeling oculoplastische en oogkaschirurgie van Het Oogziekenhuis Rotterdam. Hij is plaatsvervangend opleider en medisch leider van zijn afdeling. In zijn werk komt dr. Paridaens regelmatig patiënten tegen met blefarospasme.

Wat is blefarospasme?

Blefarospasme is het onwillekeurig samentrekken van de oogkringspier of musculus orbicularis oculi. Door deze onwillekeurige beweging worden de ogen dichtgeknepen. De hevigheid hiervan is wisselend. Soms worden de ogen maar even dichtgeknepen, maar dit kan  ook wel een minuut of nog veel langer duren. Dan kan blefarospasme zelfs tot functionele blindheid leiden omdat mensen hun ogen niet meer open kunnen krijgen, terwijl het gezichtsvermogen in principe goed kan zijn. In sommige gevallen breidt de onwillekeurige spierspanning of dystonie zich uit naar de spieren rond de mond, nek en hals.

Wat ervaren mensen, die blefarospasme hebben?

Mensen knipperen vaak met hun ogen. Verder voelen de ogen vaak branderig of geïrriteerd aan. Er kan een gevoel van stijfheid rond de ogen optreden en tijdelijke ‘blindheid’, doordat de ogen niet geopend kunnen worden. Ook wordt vaak lichtschuwheid ervaren.

Waardoor ontstaat blefarospasme?

De oorzaak is vaak niet nader aan te geven. Het kan uitgelokt worden door droogte van het oog door bijvoorbeeld een traanklier, die niet goed functioneert. Een andere, vaker voorkomende, oorzaak kan traanfilminsufficiëntie zijn. Dat wordt veroorzaakt door het niet goed functioneren van de klieren van Meibom. Deze klieren zitten in het boven- en onderooglid en zorgen voor de vetlaag van de traanfilm. Normaal gesproken wordt bij elke knipperslag van de oogleden het traanvocht in een dun laagje over het oog verdeeld, de zogenaamde traanfilm. Als dat ontbreekt of onvoldoende functioneert resulteert dat in droge ogen en een troebel beeld, alsof je net onder water hebt gezwommen. Dan ga je knipperen om je beeld weer scherp te krijgen. Als je voortdurend knippert, spoor je je kringspieren steeds aan om je oog dicht te doen. Dan kan resulteren in het onwillekeurige samentrekken van de oogkringspier.

Zijn er ook andere oorzaken?

Ja, blefarospasme komt ook voor bij patiënten met Parkinson of multiple sclerose. Dan is het een gevolg van een neurologische aandoening. Bij Parkinson bijvoorbeeld knipper je weinig met je oog, waardoor je droge ogen krijgt. En dat kan dan weer blefarospasme veroorzaken.

Komt het veel voor?

De schatting is dat er in Nederland 1500 patiënten met blefarospasme zijn. Veel mensen met blefarospasme komen primair bij oogartsen terecht, die patiënten vaak doorverwijzen naar neurologen. Zelf heb ik veertig patiënten met deze aandoening in behandeling, die soms al wel neurologisch onderzoek gehad hebben om andere afwijkingen uit te sluiten.

Zijn er factoren die blefarospasme kunnen verergeren?

Ja, wat ik bij mijn patiënten zie, is dat bepaalde factoren, zoals stress, vermoeidheid of ziekte de spasmen kunnen uitlokken. Ook andere omstandigheden, die voor droge ogen zorgen, zoals bijvoorbeeld fietsen in de wind of veel achter een computer zitten, waarbij je weinig met je ogen knippert, kunnen blefarospasme verergeren.

Waaruit bestaat de behandeling?

De behandeling is een beetje afhankelijk van welk type blefarospasme het is. Een enkele keer worden er met name bij verdere neurologische aandoeningen medicamenten gegeven. Maar de behandeling, die ik het meeste uitvoer, en met mij veel neurologen en enkele oogartsen, is het injecteren van botulinumtoxine, beter bekend als Botox. Omdat de ooglidhuid heel gevoelig is, worden de injecties heel zorgvuldig gegeven en op een dusdanige manier dat de patiënt zo min mogelijk pijn ervaart. Met een heel dun naaldje wordt botulinumtoxine ingespoten op diverse plaatsen in de oogkringspier. De spier verslapt hierdoor, waardoor de spasmen grotendeels verdwijnen. Door de behandeling kan het wel gebeuren dat het moeilijker wordt om het oog te sluiten, wat de droge ogen nog kan verergeren. Toch is ook dan het middel meestal niet erger dan de kwaal. Patiënten zijn in het algemeen redelijk tot heel tevreden met het resultaat en komen trouw terug na twee tot vier maanden voor de volgende prikkenreeks. Voor de droge ogen worden oogdruppels en een zalfje voor het slapen gaan geadviseerd. Een zeer klein percentage van de patiënten reageert niet op de behandeling met botulinemtoxine. In die gevallen kunnen de spieren in het ooglid operatief verwijderd worden.

Geeft de behandeling een blijvend effect?

Nee, dat is helaas maar enkele keer het geval. In de meeste gevallen geeft de behandeling enkele maanden verlichting en moeten de injecties om de twee tot vier maanden herhaald worden.

Zijn er ook bijwerkingen van de behandeling?

Het kan gebeuren dat de botulinumtoxine, die je inspuit, naar de spier gaat die ervoor zorgt dat je ooglid open gaat, de ooglidheffer. Als dat gebeurt heb je tijdelijk een hangend ooglid. Ook kan de Botox in de spieren komen die het oog laten bewegen, de zogenaamde extra oculaire oogspieren. Dan kun je gaan dubbelzien. Maar beide zaken zijn, als ze al gebeuren, gelukkig tijdelijk. Binnen zes tot acht weken verdwijnen die mogelijke neveneffecten.

Zijn er nog andere zaken die kunnen helpen?

Er zijn mensen, die na een behandeling nog steeds een vorm van lichtschuwheid ervaren. Het licht is al gauw te fel voor hen. Zij hebben baat bij speciale brilglazen, de FL- 41 glazen. Dat zijn glazen met een rose kleur, die een bepaalde lichtfrequentie uit het daglicht halen. Dat geeft meer rust aan de ogen.