Samen kijken naar een cliënt

In 2011 ging oogarts Erik van Nouhuys met pensioen en sinds maart van dit jaar is hij anderhalve dag per week werkzaam als oogarts bij Visio in Grave. Eerder werkte hij als oogarts in het Canisius Wilhelminaziekenhuis in Nijmegen. Daarnaast is hij consulent oogheelkunde in Druten voor de 's Heeren Loo Zorggroep, een grote organisatie voor mensen met een verstandelijke beperking. Ook reisde hij de afgelopen drie jaren naar Moshi in Tanzania waar hij bij de opleiding voor oogartsen betrokken is.

U werkte vele jaren in een ziekenhuis. Is er een groot verschil met uw werkzaamheden bij Visio?

O, zeker! In een ziekenhuis ben je als specialist vooral binnen je eigen vakgroep bezig met onderzoek en behandeling van de oogpatiënten. Bij Visio zien we mensen met visuele problemen, vaak door oogziekten die niet meer verder te behandelen zijn. Een belangrijk verschil is dat we hier multidisciplinair werken. We kijken met medewerkers uit verschillende vakgebieden heel gericht naar één patiënt. Uitgangspunt is de vraag: Wat heeft deze man, vrouw of kind - het zijn vaak kinderen die ik onderzoek- nodig om beter te functioneren? Op welke manier kan de ontwikkeling van een kind het beste gestimuleerd worden? Het onderzoeksteam voor kinderen bestaat onder andere uit een orthoptist die een visueel functieonderzoek doet, een fysiotherapeut, een onderwijskundige en een gedragskundige. Samen kun je tot een goed ontwikkelings- of revalidatieplan komen. We kijken waar nog kansen zitten om beter te functioneren in het dagelijks leven? Voor de patiënt is het ook prettig dat we zo'n breed onderzoek in één dag proberen af te ronden. Maar wellicht is het allergrootste verschil tussen een regulier ziekenhuis en Visio dat we meer tijd en ruimte ter beschikking hebben van onze cliënten.

Zijn de oogaandoeningen die u hier tegenkomt ook anders?

In het ziekenhuis zag ik veel patiënten met een acute of chronische oogziekte die goed te genezen was of - in andere gevallen - behandeld kon worden voordat slechtziendheid het gevolg was. Oogheelkunde heb ik daarom altijd een prachtig vak gevonden; temeer omdat de technische mogelijkheden met operaties, laserbehandelingen, medicijnen en optische hulpmiddelen aanzienlijk zijn toegenomen.

Hier, bij Visio, zie ik vooral kinderen maar ook volwassenen met ernstige visuele problemen en soms ook met verstandelijke en motorische beperkingen. Kinderen met syndromen die gepaard gaan met oogaandoeningen. Wat er medisch gezien mis is, is vaak al vastgesteld, maar soms kunnen wij met ons onderzoek een bijdrage aan de diagnose geven. Wij houden vervolgens vooral de ontwikkeling ofwel het verloop van de aandoening in de gaten. Hoewel hier geen spectaculaire resultaten van oogbehandelingen zijn te behalen, kunnen we als team een belangrijke bijdrage leveren aan de training, informatie en begeleiding van slechtzienden en blinden. Ook draagt Visio met verschillende projecten bij aan het wetenschappelijk onderzoek van visuele stoornissen. Voor de oogarts is op dit gebied nog genoeg werk te verrichten.

Gaan bepaalde syndromen vaak gepaard met oogproblemen?

Er is een groot aantal erfelijke ziekten met de combinatie van algemene en oogafwijkingen. Deze syndromen zijn meestal zeldzaam. De oogarts kan door onderzoek een aanduiding vinden voor de juiste diagnose. Bij erfelijke aandoeningen is het van belang om onderzoek in de familie uit te voeren. Door DNA-onderzoek kan een diagnose tegenwoordig meestal bevestigd worden. Soms adviseren we cliënten hiervoor een klinisch geneticus te raadplegen.

Bij Visio zie ik ook regelmatig mensen met een visuele beperking waarbij de ogen intact zijn maar waarbij de visuele input, dus dat wat je ziet, niet door de hersenen verwerkt kan worden. Dit kan veel verschillende oorzaken hebben zoals infecties van de hersenen, ongevallen met schedeltrauma, herseninfarcten en degeneratieve hersenziekten. De verschijnselen en gevolgen van deze aandoeningen zijn zeer divers; bovendien is het een groot verschil of een hersenbeschadiging op jonge leeftijd, bijvoorbeeld net na de geboorte optreedt of pas op latere leeftijd ontstaat. Vooral hier geldt dat geen twee patiënten hetzelfde zijn en dat maakt de beoordeling van het visuele functioneren in zulke gevallen tot een ware uitdaging.

Wat kan Visio vervolgens doen?

Wat Visio in het algemeen doet, is het aanbieden van een vorm van revalidatie. Wanneer helder is wat er precies aan de hand is, kunnen gerichte trainingen en hulpmiddelen worden ingezet. Er wordt nagegaan welke mogelijkheden er zijn om bepaalde vaardigheden te ontwikkelen. We kunnen ouders laten zien hoe ze het best contact kunnen maken en welk speelgoed lerend en boeiend is.

Zowel hier als in het ziekenhuis komen we verdrietige en bezorgde ouders tegen. Het is mooi als het lukt om hen te ondersteunen in het acceptatieproces. Zodat ze het kind niet alleen zien als een kind met een al of niet ernstige beperking. Wanneer dat lukt, is dat winst. Als een kind niet overbeschermd opgroeit, zal het vertrouwen krijgen in de eigen mogelijkheden en zal het verder kunnen komen dan verwacht.

Is het moeilijk om kinderen die ook een ernstige verstandelijke beperking hebben, te onderzoeken?

Het is vaak niet eenvoudiger. Veelal is het een kwestie van benadering en ook van geduld. Het kost ook meer tijd omdat niet alles gemakkelijk gemeten kan worden, vaak moet je in moeilijke houdingen een oog onderzoeken en dan ben ik blij dat ik nog geen rugklachten heb.

U vertrekt binnenkort weer voor enkele weken naar Tanzania?

Ja, daar ben ik samen met mijn vrouw die orthoptist is, al enige jaren geweest, We hebben in Moshi, in Noord-Tanzania in een groot ziekenhuis gewerkt en een kleine bijdrage geleverd aan de opleiding van artsen, oogartsen en optometristen. We nemen ook veel hulpmiddelen mee, onder andere loepen en brailleraampjes. We zien er veel kinderen met tumoren maar ook met erfelijke aandoeningen zoals albinisme. Ze worden vaak slecht behandeld en soms zelfs bedreigd of mishandeld door kun omgeving. Bovendien lijden ze daar ook nog veel meer dan hier aan ernstige huidproblemen. De hulpmiddelen die we nu meenemen zijn overtollig geworden maar nog in goede staat.

Uit: De Stem van Grave december 2014