Meer lesmateriaal op maat

december 2023 | John van Enckevort

Seksuele vorming is door het ministerie van OCW tot een verplichte kerntaak voor scholen gemaakt. Vanzelfsprekend geldt dit ook voor leerlingen met een visuele beperking. Die kunnen echter minder goed uit de voeten met veel van het bestaande voorlichtingsmateriaal, met name omdat dit vooral visueel is ingestoken. “Uitleg aan hen moet explicieter en gedetailleerder, en vaker worden herhaald.”

Al een aantal jaren is de landelijke expertisegroep RIS (Relaties, Intimiteit en Seksualiteit) actief. “Hierin hebben zich specialisten op dit gebied van Bartiméus, de Robert Coppes Stichting en Koninklijke Visio verzameld. Met het doel om deze thema’s voor de doelgroep beter over het voetlicht te krijgen, rekening houdend met hun visuele beperking en eventueel hun verstandelijke beperking en/of ontwikkelingsachterstand”, legt Suzanne Sparidans uit. Zij is coördinator MB (meervoudige beperking) bij Visio in Grave. “Daarnaast hebben we ervaringsdeskundigen in de expertisegroep, Jill Mecking en Maik Krijgsman. Hun inbreng is minstens zo belangrijk.” Die waardering voelt Maik: “We zijn een warme groep bij elkaar. Daardoor durven Jill en ik, ondanks dat we ons omringd weten door professionals, te benoemen wat volgens ons niet goed werkt.” Jill vult aan: “Waarbij we altijd proberen de oplossing aan te reiken hoe het wel kan.”

 Siliconen
De slechtziende Maik hamert bijvoorbeeld op contrast tussen de kleuren in animaties of tekeningen. Gele letters op wit papier zijn voor hem eigenlijk niet te lezen. “En ik merk bijvoorbeeld dat een gesproken commentaar bij een video voor een blind iemand vaak te summier is”, vertelt Jill. “Onbewust worden bepaalde aspecten niet uitgelegd omdat het voor ziende mensen al overduidelijk is.” Suzanne: “Omdat deze groep de visuele component geheel of gedeeltelijk mist, moet alles explicieter benoemd en geduid worden. Of gevoeld.” Zoals een te betasten torso, waarbij het materiaal tevens van belang is. Gemaakt van siliconen voelt het echter. Is een torso van hard plastic, dan zijn de details beter te voelen. Maik: “Wat beter is? Ik denk dat je dan gewoon beide opties moet gebruiken.”

 Knipoog
Daarnaast sluit het bestaande voorlichtingsmateriaal niet goed aan op de specifieke belevingswereld van blinde en slechtziende kinderen en jongeren. Contact maken en zeker flirten is voor hen bijvoorbeeld heel anders. Een knipoog? Jill ziet hem niet. Maik ziet hem alleen als ie dichtbij staat, maar wil ook niet iemands persoonlijke ruimte binnendringen. “Verliefd worden gaat bij deze groep vaak op stem, of geur”, weet Suzanne. “Ook wel of niet aanraken is voor hen een veel groter thema. Daar moet nieuw lesmateriaal meer op gaan anticiperen.”

 Tevens is aandacht voor weerbaarheid belangrijk. Wat mag wel, wat voelt oké, hoe zeg ik nee, wat zijn grenzen? Suzanne: "Voor onze leerlingen is dit een essentieel onderdeel binnen het thema RIS. Logischerwijs grijpen we ook gebeurtenissen zoals bij The Voice aan om wat meer uit te leggen over, en te waarschuwen voor ongewenste intimiteiten en grensoverschrijdend gedrag. Tegelijkertijd moet het hen niet angstig maken. Om het in verhouding te blijven zien, benadruk ik vaak dat contact, relaties en een vriendje hebben vooral leuk is, net als zoenen en seks.”

 Fontys Pedagogiek
Omdat er veel te verbeteren valt, heeft Fontys Padagogiek, in samenwerking met Bartiméus, de Robert Coppes Stichting, Zorgbelang Inclusief, de Ongeziene Blinden en Koninklijke Visio met succes een subsidieaanvraag gedaan bij ZonMw, voor het projectonderzoek Ik weet niet wat ik niet weet. Uiteindelijk doel van dit onderzoek is het ontwikkelen van een blauwdruk voor een seksueel voorlichtingsprogramma voor jongeren van 12 tot 18 jaar met een visuele beperking. Maik is voor dit project geïnterviewd, Jill is er steviger bij betrokken: “We hebben intern een eerste ontwerp klaar, nu gaan we docenten om hun mening vragen, voor een verdere scherpstelling. De definitieve blauwdruk presenteren we mei volgend jaar. Het zou mooi zijn wanneer dit doelgroepspecifieke lesmateriaal – op termijn – echt wordt opgepakt.”