Wij komen niks halen, wij komen iets brengen

December 2024 | John  van Enckevort | Foto's Esther van Putten

In de Visioschool in Amsterdam wijzen gekleurde papieren pijlen op 25 september de weg naar de verschillende onderdelen van het symposium WatKanWel. De dikste pijl leidt naar de plenaire zaal, waar zo’n honderdvijftig aanwezigen onder andere worden getrakteerd op een Huiskamergesprek (over Wonen & Dagbesteding) en een Schoolklasdiscussie (over Onderwijs).

Marcel Janssen, directeur Onderwijs, is 40 jaar in dienst bij Koninklijke Visio. Zijn lijfspreuk in het werken met scholieren met een visuele beperking is altijd al ‘wat kan wel’ geweest. Via dit symposium wordt hij vandaag in het zonnetje gezet, samen met directeur Erik van Ginhoven van Wonen & Dagbesteding, die 25 jaar geleden voor het eerst bij Visio binnenstapte.

 Regie
Voor Van Ginhoven is op het podium van de zaal een huiskamersetting gecreëerd. Moderator van de dag Lea Bouwmeester vuurt vragen af, op hem en op een aantal genodigden uit het werkveld. In het gesprek staat de mens met de visuele beperking centraal. En dat is nou precies wat er lange tijd aan ontbroken heeft, stelt Van Ginhoven: “De regie moet veel meer naar hen, naar de klant. Wat doet er voor hem of haar echt toe?” Theo van Uum, directeur van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland, valt hem bij: “En van die misplaatste bescheidenheid moeten we ook af. Mensen met een beperking hebben veel te bieden.”

 Meedoen
Saskia Baas, bestuursvoorzitter van Philadelphia Zorg is het daarmee eens: “Het gaat steeds over ‘mogen meedoen’. Dat kun je zien als een vraag aan de samenleving. Maar mensen met een visuele beperking zijn geen parallelle samenleving, zij hoeven dat toch niet te vragen?” Ook het frame dat een slechtziend of blind mens iets komt halen in plaats van komt brengen, is hardnekkig in de maatschappij. Vanuit de zaal, die enthousiast meedenkt en meepraat met de huiskamer, klinken gelukkig bemoedigende alternatieve insteken. Een woordvoerder van de Rabobank spreekt van ‘andere vaardigheden’, een ander ziet hen als ‘anderskunners’.

 Inspiratiesessie
Oranje pijlen wijzen vervolgens naar een van de verschillende inspiratiesessies, die van Johan Bartels. Tegenwoordig zzp’er, maar met een lang verleden (33 jaar) als zorgprofessional bij Visio. Hij wil het hebben over Kanslijn 5: het stimuleren en faciliteren van het eigen netwerk bij iedere cliënt in de gehandicaptenzorg, voor zorg en ondersteuning. “Zoals we het nu doen, gaan we het in ieder geval in de toekomst qua capaciteit niet redden”, legt Bartels uit. Kanslijn 5 kan, mits op alle fronten goed voorbereid en uitgelegd, positief uitpakken. “Maak bijvoorbeeld duidelijk dat je als zorgorganisatie van dit netwerk geen professionele hulp verwacht en dat ze niets hoeven te doen wat ze niet willen. Zorg dat iedereen zich er senang bij voelt.”

 Koffieronde
Een van de toehoorders heeft onlangs haar eerste stappen gezet en bij een familielid meegeholpen: “Het voelt fijn en geruststellend wanneer medewerkers zeggen dat ze het waarderen dat je er bent.” Tegelijkertijd moeten de medewerkers ermee op hun gemak zijn. Ze moeten zich door meekijkende ouders of familieleden niet gecontroleerd voelen op de werkvloer. “En ze moeten afwisselend werk blijven doen. Dus niet alleen het hoogcomplexe werk, maar ook nog steeds die gezellige wandeling en die koffieronde. Hoe dan ook”, besluit Bartels, “maak een begin met Kanslijn 5, start bescheiden en houdt bij alle betrokkenen een vinger aan de pols.”

 Medailles
Terug in de grote zaal is het podium veranderd in een klaslokaal. Nu is het de beurt aan Janssen. Zijn gasten uit de onderwijswereld zijn volgens hem “in staat de samenleving anders te leren denken”. Dat doet Rogier Dorsman, de zwemmer die twaalf jaar geleden plotseling slechtziend werd, maar absoluut niet bij de pakken neer ging zitten. Hij stapte van de havo over naar de Visioschool in Rotterdam, waar leraren precies wisten hoe hem les te geven. Recentelijk nam hij vanuit  Parijs drie paralympische medailles (twee keer goud, één keer zilver) mee naar huis. En sinds dit schooljaar studeert Dorsman aan de Johan Cruyff Academy: “Tot nu toe gaat dat goed.” De indeling in kinderen die meekunnen en kinderen die niet meekunnen is binnen het onderwijs hardnekkig, stelt Sofie Sergeant, hoofddocent Burgerschap & Inclusie aan de Hogeschool Utrecht: “Maar elk kind heeft een eigen pad. Je kunt geen achterstand hebben op je eigen ontwikkeling.”

 Voorwaarden
Om scholieren met een visuele beperking optimaal te kunnen begeleiden, pleit Janssen in lijn met zijn eigen wat kan wel-motto voor een combinatie: een reguliere school waar het kan en de specifieke expertise van een speciale aandachtschool op momenten dat dit beter werkt. “Tegelijkertijd mogen reguliere scholen best nog wat inclusiever en specialer worden”, voegt Martijn Sanders, directeur Kansengelijkheid en Onderwijsondersteuning bij het Ministerie van OC&W hieraan toe. Met een laatste herhaling van wat al eerder is gezegd, wordt de schoolklasdiscussie afgesloten: nog te vaak betekent inclusie voor slechtzienden en blinden dat ze mogen meedoen op de voorwaarden van de ander. Die houding moet echt snel in de prullenbak.

Na het gesprek wordt Janssen gezegd dat hij in de klas moet nablijven. Tot zijn grote verrassing wordt hij vervolgens, als officiële afsluiting van het symposium, tot Officier in de Orde van Oranje Nassau benoemd. Beroemd én bijna berucht vanwege zijn vele verhalen en ontelbare anekdotes, is een zichtbaar ontroerde Janssen daar samen met zijn gezin stil van.